Làm thế nào để học tốt Tiếng Anh (Phần III): Vượt qua TỰ TI

Tranh thủ một chút để kết thúc chùm bài về cách học tiếng Anh. Những entry cuối cũng đề cập đến kinh nghiệm thực tiễn của bản thân tôi đối phó với những khó khăn trong quá trình học tiếng Anh.

….

Như phần trước đã đề cập, học tiếng Anh chủ yếu là rèn luyện các kỹ năng ngôn ngữ(skills). Ở đây cần chú ý ngôn ngữ thực dụng, nghĩa là học ngoại ngữ nói chung và tiếng Anh nói riêng không phải để biết (to know) mà là để sử dụng (to use). Việc nhớ các từ, biết các từ, biết các quy tắc ngữ pháp nhưng không sử dụng được để đọc hiểu, nghe hiểu, viết luận, giao tiếp hay dịch thì cũng như không. Như vậy, vấn đề quan trọng nhất là phải thực hành ngôn ngữ. 

Quay trở lại với câu hỏi: "Thế nào là kỹ năng?" Kỹ năng ám chỉ những khả năng (ability) có được do rèn luyện (training, practising) để thực hiện những kết quả có sẵn (pre-determined results) với quỹ thời gian, năng lượng tối thiểu. Như vậy, học ngôn ngữ ở cấp độ cơ sở ít nhấn mạnh sự sáng tạo (creativity) bởi vì nó chỉ vươn tới việc thuần thục các yếu tố ngôn ngữ “có sẵn”, và để đạt được những kết quả “cho trước” giống như rèn luyện các từng động tác của các môn thể thao vậy. Nếu bạn miệt mài làm đi làm lại, bạn sẽ không chỉ “nhớ”, mà còn đạt tới mức độ thuần thục và trau chuốt trong sử dụng ngôn ngữ. Điều đó giải thích tại sao, học ngoại ngữ cần sự rèn luyện kiên trì. Các bạn tôi ngày xưa học thường kiên nhẫn viết đi viết, phát âm nhiều lần lại một từ, hay khi học nói thường đọc đi đọc lại nhắc lại những đoạn văn ngắn. Thời gian dài hay ngắn để đạt tới mức độ thuần thục sẽ tuỳ thuộc vào cường độ luyện tập cũng như năng khiếu. Ở đây, năng khiếu được hiểu là khả năng tự nhiên. Tuy nhiên, năng khiếu chỉ giúp bạn nhanh hơn người khác, còn không thể không có rèn luyện. 

Như vậy, bản chất cơ bản của học ngôn ngữ đã phần nào sáng tỏ. Bây giờ tôi sẽ chỉ ra hai thử thách cụ thể mà tôi, chính bản thân tôi vấp phải và đã vượt qua phần nào, trong quá trình học ngoại ngữ. Ở đây, tôi chia sẻ kinh nghiệm bản thân mình và các bạn thử so sánh xem có giống những gì mình đã trải qua. Nếu các bạn gặp phải khó khăn tương tự, thử áp dụng con đường của tôi xem sao. 

Nên nói một chút là tôi bắt đầu học tiếng Anh nghiêm túc khi bước chân vào Học viện Quan hệ quốc tế, khởi điểm có thể là số O tròn trĩnh. Tính đặc thù của nghề nghiệp khiến cho tiếng Anh, với tư cách là một ngoại ngữ phổ biến bậc nhất trên thế giới, là thiết yếu. Tôi ý thức được điều đó và luôn có một những cố gắng không mệt mỏi, để phát hiện những điểm sai và tìm cách sửa chữa. Không dấu gì các bạn, quá trình gian nan và lâu dài, vừa tự tìm tòi vừa tranh thủ học tập chính khoá cũng như học mót tối đa. 

Rào cản Một: THIẾU TỰ TI - SỢ SAI 

Rào cản thứ nhất đó là yếu tố tâm lý. Tôi rất sẻ chia vấn đề này với VA, bạn của tôi, và cám ơn bạn đã remind tôi về một thách thức mà bao nhiêu người học tiếng Anh trong đó có tôi gặp phải. Một sai sót của tôi, trong cấu trúc ban đầu tôi dự định, không có phần nói về rào cản tâm lý. 

Tốt hơn hết tôi nói về kinh nghiệm của tôi. Tôi vào lớp B, HVQHQT cùng với các bạn đã học chuyên tiếng Anh ở Amsterdam và Chuyên Ngữ ít nhất 6-7 năm. Các bạn có thể nói chuyện tương đối thoải mái với cô giáo người Mỹ, có bạn thậm chí còn tham gia cả các cuộc thi hùng biện. Buổi học đầu tiên với cô giáo Jeniffer người Mỹ cũng là buổi học đầu tiên trong đời đi học, tôi cảm thấy xấu hổ với bản thân mình. Bài tập làm quen và giới thiệu về bản thân, partner của tôi, một người bạn thân sau này, buộc phải làm công việc mà tôi phải làm, là giới thiệu về bản thân bạn. Tôi còn nhớ tôi lắp bắp không thành tiếng ra sao, xấu hổ như thế nào và các bạn nhìn tôi ra sao. Từ đó, mỗi buổi học, tôi đều ngồi xuống cuối lớp, thu mình lại, chỉ nghe và ít khi dám mở mồm. Còn nhớ một hôm làm trò nghịch ngợm gì đó ở trên lớp, tôi buồn khi cô giáo bảo tôi là ‘bad boy’. 

Tôi học thêm một lớp ở ngoài (chẳng biết gì nên nhảy vào ngay một lớp luyện TOEFL), và dành phần lớn thời gian học tiếng Anh. Tôi có một quyển vở học từ riêng, ghi tất cả những từ mới từ những bài tôi đọc. Tôi mua và mượn các băng cassette để nghe thường xuyên. Người bạn duy nhất nhiệt tình giúp đỡ tôi, học cùng tôi là QA. Tôi học từ bạn thói kiên nhẫn viết đi viết lại từng từ mới trên các mẩu giấy. Trong một tháng rưỡi hè đầu tiên, tôi nhớ mình làm hết một lượt các quyển sách ngữ pháp Cambridge ở cấp độ (first cerfiticate và proficiency) mà NM cho mượn (sách mà các bạn đã làm hết từ những năm cấp III). Tuy nhiên, kết quả của ba kỳ học đầu tiên thật thảm hoạ (6,6,5), và nó làm cho tôi không được học bổng cả ba kỳ liên tiếp. Kết thúc kỳ thứ ba, ý nghĩ đầu tiên là chuyển trường. Có lẽ mọi chuyện sẽ khác nếu đó là kỳ thứ Tư, khi kết thúc năm học thứ hai. Tuy nhiên, đến kỳ thứ tư lần đầu tiên tôi cảm thấy tự tin hơn là được 8 (ngữ pháp và nghe).

Tuy nhiên, điểm yếu cơ bản của tôi là nghe và nói. Ngữ pháp, nghe hiểu và đọc hiểu thì còn tự cố gắng được, bằng cách tăng thời gian học ở nhà và kiên trì. Ý chí và sự cần cù thì tôi không thiếu. Nhưng kinh nghiệm ngày đầu tiên đi học khiến tôi “chột”. Một vài lần cố gắng nhưng bạn bè và cô giáo đều không hiểu, và tôi luôn cảm thấy mình “long ngóng” và “ngọng” khi mở miệng. Vì vậy, trong ba kỳ đầu, số lần tôi phát biểu trong lớp có thể đếm trên đầu ngón tay, hoặc chủ yếu là “buộc phải nói” do đến lượt hoặc cô giáo gọi. Kỳ thi vấn đáp đầu tiên, dường như không ai muốn pair up cùng tôi, và tôi cũng không đủ can đảm để đề nghị ai. Cuối cùng, KL, người bạn nữ dễ thương, đã giúp tôi qua sự bối rối đó.

Thái độ tự tin của các bạn, cũng như việc các bạn tỏ ra kiên nhẫn lắng nghe tôi một cách khiên cưỡng, đôi khi là cảm giác thong cảm, khiến tôi chưa bao giờ cảm thấy mình yếu kém như thế. Fuck Me. Tôi tiếp tục ngồi ở cuối lớp, nghe và gật đầu nhiều hơn là chủ động tham gia vào bài giảng. 

Tôi không nhớ chính xác thời điểm nào, một ngày cuối kỳ học thứ Tư, tôi chợt nhận ra rằng, đã gần hai năm trôi qua, và nếu tôi không thể “không tự mở mồm”, nếu tôi không chiến thắng được nỗi sợ hãi của chính bản thân mình, thì tôi sẽ muôn đời là kẻ thất bại. Sợ sai và thiếu tự tin sẽ là kẻ thù vĩnh viễn, nếu tôi không một lần vượt qua nó. Và lúc này, tôi thấy mình cần một “ít chai mặt”. Tôi đến lớp cố gắng “mặc kệ” mọi người, và thực hiện cái quyền và thời gian tôi đáng được hưởng. Thậm chí có hôm, tôi còn nghĩ phải nói bù cho những thời gian mà tôi im lặng. Tôi cảm thấy mình không cần phải xấu hổ vì xuất phát điểm của tôi kém hơn các bạn, và “việc của tôi là nói, ai nghe thì nghe”, “việc khó chịu là của người nghe, không phải của tôi”. Cái quyết tâm và suy nghĩ AQ đó thực sự giúp tôi vượt qua được sự tự ti và sợ hãi chính bản thân mình. Tôi luôn tìm các lỗi của mình và cố gắng sửa, khắc phục bằng cách này hay cách khác. Tất nhiên, tôi nói sai nhiều hơn là đúng. Nhưng có hề gì, tôi tiến bộ. QA và các bạn động viên tôi rất nhiều.

Kỳ hè năm thứ hai, tôi tham gia một khoá summer school ở Hải Phòng cùng với một đoàn sinh viên Mỹ. Chính mẹ là người tìm thong tin và động viên tôi tham dự lớp học đó. Lớp học đa dạng có cả các em nhỏ. Tự tin mình là người có khả năng nhất trong lớp (dù gì cũng là sinh viên NG), nên tôi tranh thủ cơ hội được tập luyện nhiều hơn. Quả thật, sự tự tin khi so sánh với những người ở trình độ thấp hơn mình, đôi khi giúp bạn học tập hiệu quả hơn. Và tôi đã phần nào cải thiện được khả năng giao tiếp của mình, đặc biệt là tin vào khả năng của mình hơn. Điều đáng chú ý là tôi chưa bao giờ có được trạng thái hoàn toàn “tự tin” hoặc “tự hào” về bản thân. Chính điều đó là động lực khiến tôi không ngừng cố gắng. 

Một điều tôi có thể, không phải một chốc một nhát là có ngay được sự tự tin. Đó là cả một quá trình gian khổ chiến đấu với không ai khác ngoài bản thân mình. Không phải vì bạn xấu hổ với cô giáo, với bạn A, bạn B, mà là chính bản thân bạn mà thôi. Thiếu tự tin, tự xấu hổ, sợ sai còn theo đuổi tôi dai dẳng, thậm chí ngay cả bây giờ (tất nhiên ở mức độ ít hơn). Trong những năm đại học, mở miệng ra nói một câu trong lớp bằng tiếng Anh là một thành công. Tôi còn nhớ tim mình đập thình thịch ra sao, và cảm giác luôn như một kỳ thi vấn đáp. Tốt nghiệp, tưởng sự lúng túng và bối rối đã qua. Lần đầu tiên khi phát biểu tại một hội thảo với các nhà nghiên cứu nước ngoài tại Manila, tôi thấy mình mất giọng như thế nào. 

Oái ăm hơn, khi đi học nước ngoài, cảm giác bối rối và mất tự tin đó lại quay lại. Kỳ đầu tiên, phát biểu và trình bày trong lớp, vẫn run cầm cập, tim đập thình thịch, khô rát cổ họng. Nói chuyện với các bạn bè trong lớp và thầy cô, nhiều khi không hiểu, cứ gật đầu cười mà đâu dám hỏi lại. Sự thiếu tự tin không chỉ vì ngôn ngữ, mà cả về kiến thức và sợ nói sai. Lại một quá trình học đuổi để theo kịp bạn bè, vừa căng thẳng chiến đấu với sự tự ti của bản thân nữa. Nhiều ý kiến tôi muốn nói ra, nhưng lại sợ mọi người không hiểu, hoặc sợ sai, sợ đủ thứ. Sự chần chừ của tôi, và sau đó có bạn khác nói đến ý đó. Và tôi hiểu kết quả sẽ ra sao khi mình tiếp tục im lặng. VA cũng chia sẻ với tôi những trải nghiệm tương tự. 

Rồi tôi nhớ lại tôi đấu tranh với bản thân như thế nào trong một buổi trao đổi với nhà nghiên cứu Mỹ R. Perl trong một buổi ông này nói chuyện ở Đại sứ quán Mỹ ở Viên về chủ đề “Khủng bố”. Hội trường chật kín các nhà nghiên cứu, các học giả và sinh viên quốc tế. Tôi rất muốn phản bác nhiều ý kiến trong bài trình bày, nhưng rất ngại, sợ. Nhưng cuối cùng tôi cũng đứng lên được, cầm míc để đặt câu hỏi với diễn giả. Tôi ghi ra giấy câu hỏi, và cố gắng nói rõ ràng. Đến giữa chừng, có lẽ vì run quá, mất giọng. Ba câu, ông Perl chỉ hiểu và trả lời hai. Không hề gì, với tôi, đó là một chiến thắng. Chỉ cần đứng dậy và nói đã là một thành công, chưa cần biết đến câu hỏi có hay không, nói có rõ ràng không. 

Cũng từ đó, tôi chủ động tham gia vào các bài giảng hơn trình bày ý kiến của mình. Tôi tự kiềm chế mình, bằng cách nói chậm rãi, và cố gắng chuẩn bị kỹ trước khi xin phát biểu ý kiến. Những gạch đầu dòng dù ngắn nhưng cũng đủ để cho tôi cấu trúc các ý rõ ràng và không quên những ý chính. Tôi tự tin hơn trong cách trình bày ý kiến và lập luận của mình, cũng như tranh luận với các giáo sư và các bạn.Quá trình đó tích lũy, để đến năm thứ Hai, tôi tự cảm thấy mình làm chủ được bản thân mình, vừa học hỏi các bạn, vừa tỏ ra mạnh mẽ và chắc chắn trong lập luận của mình. Trên lớp học và các buổi hội thảo, tôi tranh thủ phát biểu nhiều hơn, và cố gắng diễn đạt theo những cách khác nhau, tránh đơn điệu và thêm chút hài hước.

Với tôi, quá trình đi đến tự tin không đơn giản. Nó là kết quả của những suy nghĩ, ý chí đôi khi hơi AQ, của quá trình liên tục học hỏi và rèn luyện không mệt mỏi, tìm sai và sửa sai, vừa là sự rèn luyện các kỹ năng cũng như tích lũy những kinh nghiệm xử lý tình huống. Và tôi biết, quá trình chưa kết thúc và không bao giờ kết thúc. Nhưng tôi hiểu, cái tôi sợ không phải là mọi người xung quanh, mà là chính bản thân tôi, và tôi phải vượt qua chính bản thân mình. Có thể với ai đó tự tin thật là dễ dàng và tự nhiên, nhưng với tôi thực sự đó là kết quả của ý chí và sự rèn luyện. 

(Nguồn: http://vn.360plus.yahoo.com/dothanhai/article?mid=32)